De daling van het caféaanbod die de afgelopen tien jaar heeft plaatsgevonden, weet zich eindelijk voorzichtig te stabiliseren. Per saldo hebben slechts 13 cafés hun deuren moeten sluiten tussen 2011 en 2012. Een daling van slechts 0,1%. In 2011 daalde het aantal cafés nog fors met 3%, een afname van 300 cafés. Dit meldt Van Spronsen & Partners horeca – advies.
Stabilisatie van caféaanbod
Het caféaanbod is de afgelopen tien jaar structureel aan het afnemen. Tussen 2003 en 2012 is het aantal cafés met bijna 15% gedaald van 10.904 naar 9.291 cafés. De sterkste daling deed zich voor tussen 2007 en 2009 toen bijna 600 cafés hun deuren moesten sluiten. In 2010 leek het erop dat het cafésector zou herstellen maar tevergeefs, want vorig jaar daalde het aantal cafés weer fors met 3%.
In 2012 is er gelukkig weer een klein lichtpuntje waar te nemen in de cafésector. De daling van het aantal cafés is nog nooit zo laag geweest in de afgelopen tien jaar. Nederland telt momenteel 9.291 cafés, een daling van slechts 0,1% ten opzichte van 2011 (9.304 cafés). Er is duidelijke sprake van een stagnatie in het caféaanbod.
Toch maar wel het rookverbod?
Het rookverbod dat op 1 juli 2008 van kracht is gegaan, heeft wel degelijk invloed gehad op de ontwikkeling van het caféaanbod. Vooral de kleinschalige cafébedrijven hebben het tussen de jaren 2009 en 2011 erg zwaar gehad. Velen van hen hebben het ook niet gered. Met name ondernemers die investeerden in rookruimten of die het rookverbod simpelweg aan hun laars lapten konden nog enigszins het hoofd boven water houden. Om deze ondernemers tegemoet te komen werd op 3 november 2010 het rookverbod opgeheven voor alleen de kleine cafés van 70m² zonder personeel. De controle op deze horecagelegenheden werden per direct gestopt en openstaande boetes ingetrokken. Maar het kwaad was helaas al geschied. Mede door een dalende bezoekfrequentie en een magere besteding in 2011, hebben ook veel van deze ondernemers hun deuren moeten sluiten.
Nu zullen in 2014 de asbakken toch weer van tafel moeten. Een nipte meerderheid in de Tweede Kamer wil weer terug naar de algehele rookverbod. Onlangs oordeelde het rechtshof in Den Haag in hoger beroep dat de uitzondering op het rookverbod ook voor kleine cafés ongeldig is.
Politieke beslissingen
Behalve het rookverbod, zullen er op korte termijn nog meer politieke beslissingen volgen die invloed hebben op de bedrijfsvoering van caféondernemers. Een hiervan is de verhoging van de alcohol leeftijd. Momenteel is de alcoholleeftijd nog 16 jaar. De Tweede Kamer heeft inmiddels al ingestemd met het verhogen van de leeftijd waarop alcohol mag worden gekocht van 16 naar 18 jaar. De wet wordt per 1 januari 2014 ingevoerd.
De accijnsverhoging die per 1 januari 2013 is ingevoerd en verhoging van de bierprijzen is aangekondigd zal ertoe leiden dat de inkoopprijzen verder zullen stijgen. Met als gevolg dat de winstmarge in de cafésector onder druk komt te staan, tenzij de ondernemers ervoor kiezen om de kosten door te berekenen in de prijzen.
Last but not least, de verhoging van het BTW van 19% naar 21% die per 1 oktober 2012 is ingegaan heeft al gezorgd voor stijgingen van de prijzen in ons land. De Nederlandse huishoudens hebben de eerst maand na de verhoging van het BTW tarief al 2,4% minder uitgegeven dan een jaar eerder. Dat is de sterkste krimp van de consumptie in de afgelopen 3 jaar.
Wel klein, maar niet fijn
60% van alle cafés in Nederland is kleiner dan 100m². Dit zijn over het algemeen dorp- en buurtcafés die bekend staan als kleinschalig, gezellig, maar vooral betaalbare cafés. Door de kleinschaligheid zijn het juist deze bedrijven die kwetsbaar zijn voor veranderingen. De economische crisis, het opnieuw dreigende rookverbod, de verhoging van de inkoopprijzen en de verhoging van de leeftijd van alcoholconsumptie van jongeren hebben (in)directe gevolgen voor de omzet. Ook de grotere cafés hebben hier last van maar zijn minder kwetsbaar omdat deze bedrijven zowel dag- als avondexploitatie hebben.
Bezoekfrequentie en bestedingen
Volgens het Bedrijfschap Horeca en Catering heeft het traditionele café in 2012 voor het eerst sinds 2008 eindelijk weer eens meer bezoekers gehad dan in de voorgaande jaren. Maar vooralsnog is het bezoekersaantal in de afgelopen vijf jaar gedaald van 15,7% naar 13,7%, een daling van 10%. Ook het bezoekersaantal van de eetcafés en themacafés daalde in de afgelopen vijf jaar met respectievelijk met 37,8% en 40,9%.
De gemiddelde besteding in het traditionele café is in het afgelopen jaar gelijk gebleven en is slechts met € 0,30 gestegen ten opzichte van 2008. De besteding in de themacafés is in vergelijking met 2008 gelijk gebleven. Met name de bestedingen binnen de eetcafés zijn flink afgenomen van € 16,20 naar € 14,10, een daling van € 2,10 per bezoek per gast. Dit is dan allemaal zonder nog rekening te houden met de inflatie.
Caféverdeling 2012
In de afgelopen vijf jaar heeft er een verschuiving plaatsgevonden in het type café. Van alle type cafés zijn de dorp/buurtcafés (-601 cafés; -/- 24%) en het Bruine café (-216; -/- 6%) gedaald. Hoewel de bezoekersaantal en besteding binnen de eetcafés zijn afgenomen, steeg het aantal eetcafés van 2.180 naar 2.322, een stijging van 3 procentpunt. De verschuiving valt te verklaren doordat dorp-/buurtcafés hun bedrijfsvoering hebben veranderd naar een eetcafé, om op deze wijze de omzet te verhogen.
De bruine cafés (35%) hebben vooralsnog de grootste aandeel in de cafésector, gevolgd door de eetcafés (25% t.o.v. 22% in 2008) die de buurtcafés(21% t.o.v. 26% in 2008) in de afgelopen jaren hebben verstoten van de tweede plek.
Is 2012 nou een goed of slecht jaar geweest?
In 2012 lijkt het erop dat het caféaanbod gestabiliseerd is. Per saldo hebben 13 cafés hun deuren moeten sluiten tussen 2011 en 2012, een daling van 0,1%. De grootste daling in absolute aantallen vond plaats in de provincies Limburg, Gelderland en Noord-Holland met respectievelijk 24, 15 en 14 cafés. De provincies Utrecht en Zuid-Holland zagen het aantal cafés juist absoluut toenemen met respectievelijk 15 en 12 bedrijven. Ook in de grote steden is er sprake van een afname in het caféaanbod in de afgelopen vijf jaar. Amsterdam heeft met 890 bedrijven veruit de meeste cafés van alle steden in Nederland. Hier is het caféaanbod in de laatste vijf jaar echter het sterkst afgenomen met 86 cafés. Den Haag heeft als enige stad een lichte toename in het caféaanbod, namelijk met 5 cafés.
Kijkend naar de ontwikkeling van het afgelopen jaar kan worden geconcludeerd dat ondanks een stabilisatie van het aanbod 2012 een moeilijk jaar is geweest. De meeste cafés hebben het redelijk vol kunnen houden ondanks alle genoemde ontwikkelingen van het afgelopen jaar. Volgens Food Service Instituut Nederland is tussen 2011 en 2012 de totale omzet van cafés gedaald van € 1,18 miljard in 2011 naar €1,14 miljard in 2012 (-3,5%). Dit betekent dat de gemiddelde omzet per café gedaald is van € 124.500,= naar € 122.700,=.
Toekomstvisie
Tegen alle verwachting in, is de daling van het aantal cafés is in het afgelopen jaar erg meegevallen. De vraag is echter of deze trend de komende jaren zal aanhouden. Onze verwachting is minder rooskleurig als in 2012, gezien de ontwikkelingen die ons te wachten staan. De belangrijkste bedreiging is de huidige economische situatie. Mensen besteden simpelweg gewoon minder geld. Dit geldt overigens niet alleen voor de café-sector, maar ook voor andere horecasectoren.
Voor 2013 verwachten Van Spronsen & Partners dan ook dat de daling van het aanbod wel eens weer groter zal zijn dan in 2012. Met name de dorpscafés/ bruine kroegen zullen mede door de problematiek van de bedrijfsopvolging en het gure economische klimaat in combinatie met de effecten van de overheidsmaatregelen opnieuw zwaar onder druk staan. Nu ook de eetcafés hun bezoekersaantallen zien teruglopen is hier ook geen oplossing meer te vinden.
Het zal dus naar alle waarschijnlijkheid weer een pittig jaar worden voor de caféondernemers en wordt het vooral proberen de hoofd boven water te houden. Maar wie niet sterk is, moet slim zijn. Caféondernemers zullen de komende jaren veel creatiever, actiever en alerter met kansen moeten omgaan. De cafésector dient dan ook haar bedrijfsvoering aan te passen en er voor te zorgen dat het café aantrekkelijk wordt voor verschillende leeftijdsklassen. De gast moet het idee hebben dat hij een bezoek aan het café niet kan en mag missen. Dit is mogelijk door activiteiten of thema-avonden te organiseren gericht op verschillende doelgroepen.
