Brouwerij De Zwaan Leende

Achtergrond informatie

In 1815 werd er op de hoek Oostrikkerdijk/-straat in opdracht van Willem Maas een brouwerij gebouwd. Bij de brouwerij hoorde ook een moutmolen die stond aan de Broekakkers, niet ver van de brouwerij gelegen. De naaste buren van de brouwerij aan de Oostrikkerdijk (in de 17e eeuw nog Cruijsstraat geheten) waren, kan het beter, caféhouders.

Da's pech, al het bier weg

Bekend gebleven is het bezoek dat brouwer Willem Maas op 10 augustus 1843 kreeg. Ongeveer 2.000 Belgische soldaten naar Leende waren gekomen. Zij staken de Belgische vlag op de kerktoren en haalden bij Willem Maas al het bier uit de kelder en dat deze soldaten zelf op mestkarren naar hun legerplaats bij Boschhoven trokken en daar uitdronken.

De kunst afkijken

Na 31 jaren trouwe dienst werd de brouwersknecht opgevolgd door Meijl Judocuszoon. Hij werd zelfs ingewijd in de geheimen van het bierbrouwen, op voorwaarde dat hij het niemand verder zou leren. Later brouwde hij evenwel in het klooster van de Minderbroeders in Weert en Megen het beste bier van de kloosterboerderij.

Godschalx

In 1905 kocht, kort na de dood van zijn vader, Christiaan Wilhelmus Godschalx uit Berlicum de bierbrouwerij van de erfgenamen van Maas. Christiaan was één van de jongste van de twaalf kinderen van burgemeesterbierbrouwer Hendrikus Christiaan Godschalx (1837-1905) en Hendrica Antonia Versteegh (1841-1882). Zijn oudste broer Jan had het recht zijn vader als brouwer in Berlicum op te volgen, dus zat er voor Christiaan, die ook brouwer wilde worden, niets anders op dan zijn heil elders te zoeken. Brouwen en besturen hoorden eeuwenlang bij de familie Godschalx.

Kapitaalkrachtig

Toen Christiaan naar Leende kwam was hij zo kapitaalkrachtig dat hij in het gehucht Oostrik grote stukken grond kocht om te ontginnen. Op de Molenschut (naar Sterksel toe) nam hij grote ontginningen ter hand en bezat hij 19 stuks rundvee, voor die tijd veel. Christiaan Godschalx was ook gemeenteraadslid en wethouder in Leende. Hij hoorde tot de notabelen van het dorp.

De Zwaan

Zelf trouwde Christiaan in 1909 met Maria Strijbosch (1886-1919), een dochter van Petrus A. Strijbosch (burgemeester van Heeze) en Goverdina Deelen. Christiaans vrouw overleed al op 32-jarige leeftijd, kort na de geboorte van haar jongste kind Harrie (1919-1996), als gevolg van een hartstilstand. Uiteraard drukte dit overlijden een zware stempel op het gezin Godschalkx. Dat gezin bestond uit vier kinderen: Titie, Piet (1913-1975), Goverdina en Harrie. Deze gingen daarna in België naar de kostschool.
Op de brouwerij in Leende kwam Stoombierbrouwerij de Zwaan te staan. De zwaan, die erop geschilderd was, wees met zijn kop in de richting van Heeze.

Groentedrogerij

In 1917 en 1927 kreeg hij een hinderwetvergunning om met een groentedrogerij te beginnen die gevestigd werd op de droogzolders van de brouwerij. Door de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) ontstond namelijk een groot gebrek aan grondstoffen om bier te brouwen. En om toch brood op de plank te krijgen begon Godschalx met het drogen van groenten en uien. Ironisch genoeg was het leger de grootste afnemer. Op beperkte schaal werd ook surrogaatbier gebrouwen, van zoete siroop, water en koolzuur. Dat werd verkocht als champagnepils.

Faillissement van ontginningsmaatschappij Sterksel

Op 30 november 1918 werd een deel van de drogerij door brand verwoest maar begin 1919 kon men weer aan de slag. De hinderwetvergunning was door de brand echter niet meer geldig. De gemeente gelastte de werkzaamheden te staken. In 1926 is het brouwen opgehouden in Leende. Daaraan lagen twee oorzaken ten grondslag. Enerzijds de komst van de laaggistende bieren. Daar kon een kleine brouwerij niet tegen concurreren, het zou teveel investeringen gevergd hebben. Aan de andere kant was het faillissement van ontginningsmaatschappij Sterksel er debet aan. Ook Godschalx werd daarin meegesleurd. Hij verloor daarin zijn geinvesteerde kapitaal.

Later is Godschalx Bavaria Bieren uit Lieshout gaan verkopen (groothandel). Harrie Godschalx voerde een slijterij, die door zijn zoon Hans werd voortgezet. Hans had eveneens een groothandel in bieren, namelijk voor De Leeuw in Valkenburg.

Monumentenlijst

Als horecabedrijf stopte het Brouwershuis eind 2003 te bestaan. Het gebouw is sindsdien gemeenschappelijk eigendom van de kinderen van Piet Godschalx. Zij spelen met de gedachte om het gebouw te verkopen dan wel om te bouwen tot appartementencomplex. Het gebouw, dat stamt uit 1815, staat op de rijksmonumentenlijst, dus mag er aan het uiterlijk niets gewijzigd worden.

Het brouwershuis in Leende is gekocht door woningstichting wocom. Stichting de Schakel is gevestigd in het brouwershuis. Het is een stichting waarin mensen met en zonder verstandelijke handicap te samen wonen.